Μνημείο Νεοκλή Αντωνιάδη

Το μνημείο αυτό δημιουργήθηκε εις μνήμη του Νεοκλή Αντωνιάδη, ο οποίος υπήρξε Κοινοτάρχης και σημαντικός παράγοντας για την ιστορία του Πισσουρίου τιμώντας την πολύπλευρη προσφορά του στην κοινότητα.

Του Πάνου Ραζή Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου

Ο Νεοκλής Σ. Αντωνιάδης διετέλεσε Κοινοτάρχης του Πισσουρίου για πενήντα ολόκληρα χρόνια, από το 1929 μέχρι το 1981, δηλ. για μισό αιώνα. Ήταν ένας τίμιος, αξιοπρεπής και ανιδιοτελής άνθρωπος, ο οποίος με τις άοκνες προσπάθειές του, τα έργα και την ουσιαστική στήριξη των συγχωριανών του σφράγισε τη ζωή και τη σημαντική πρόοδο που συντελέστηκε στο χωριό Πισσούρι για δεκαετίες. Μια πρόοδο που οδήγησε στη συνεχή αύξηση του αριθμού των κατοίκων του χωριού, σε αντίθεση με άλλα χωριά της επαρχίας Λεμεσού, και στην οικονομική και κοινωνική τους ευημερία σε χρόνια δύσκολα για τον τόπο. Γεννήθηκε στη Μόρφου και ήταν γιός του Σπύρου Αντωνιάδη και της Παρασκευής.

Ο παππούς του, Χ’Αντώνης Αντωνιάδης, από το Καλό Χωριό - Ζωοπηγή της επαρχίας Λεμεσού, σε μικρή ηλικία πήγε στην Αίγυπτο και όταν μεγάλωσε εργάστηκε ως αρχιμάγειρας στο Παλάτι του τότε Πασά της Αιγύπτου. Όταν πλούτισε γύρισε πίσω στην Κύπρο γύρω στα 1840 και άνοιξε με ένα φίλο του ξενοδοχείο στην προκυμαία της Λεμεσού, το οποίο μάλιστα διέθετε και το πρώτο μπιλιάρδο, εξ ου και μέχρι πρότινος η σχετική συνοικία ονομαζόταν συνοικία του Μπιλιάρδου. Πήρε ως δεύτερη σύζυγο τη Σμαράγδα, από τη Λευκωσία, με την οποία απέκτησε 5 κόρες και 1 γιο, το Σπύρο. Ο Σπύρος ήταν πρωτοπαλλήκαρο της Λεμεσού (επί Τουρκοκρατίας ακόμα) και υπερασπιζόταν συχνά το δίκαιο των Ελλήνων της πόλης ενάντια στις αυθαιρεσίες και λεηλασίες των μαγαζιών τους από το τουρκικό στοιχείο. Κάποτε, υπερασπιζόμενος κοντά στο Κάστρο της Λεμεσού ένα Έλληνα ψωμά, του οποίου τα προϊόντα ποδοπάτησαν με το άλογο οι Τούρκοι, θέλοντας ίσως έτσι να τον εξαναγκάσουν να φύγει από τη γειτονιά, τα έβαλε με τον Πασά Κασούμ Καϊμάκ και τα 2 πρωτοπαλίκαρά του, κτυπώντας με το μπαστούνι του έναν απ’ αυτούς, ο οποίος έπεσε πίσω στον τοίχο και έμεινε νεκρός. Κατά προτροπή διέφυγε τότε στο Ιταλικό Προξενείο, όπου πρόξενος ήταν ο Φραγκούδης, και απ’ εκεί μεταμφιεσμένος μπάρκαρε σε πλοίο και εγκαταστάθηκε στη Νάπολη της Ιταλίας. Μετά από τα γεγονότα αυτά, σταμάτησαν ουσιαστικά οι επιδρομές των Τούρκων στον Ελληνομαχαλλά και ομαλοποιήθηκε η ζωή στην παλιά πόλη. Στην Ιταλία ο Σπύρος απέκτησε γνώσεις μηχανικού, εξ ου και ήταν από τότε γνωστός με το όνομα Σπύρος ο Μηχανικός.

Κατά το 1878, όταν η Κύπρος αγοράστηκε από την Αγγλία, γύρισε πίσω, δεν πρόλαβε όμως τη μητέρα του, η οποία πέθανε, γι’ αυτό και έφερε πάντα μεγάλη θλίψη, αφήνοντας τη χαρακτηριστική για την εποχή γενειάδα. Κατοίκησε στην περιοχή της Μόρφου, όπου έφτιαξε πολλά πηγάδια και φρόντισε για την ανάπτυξη του αρδευτικού συστήματος και για τη μεταφορά νερού στην κωμόπολη. Εκεί γνώρισε και παντρεύτηκε την Παρασκευή, με την οποία απέκτησε 3 αγόρια, τον Πλάτωνα, τον Ευριπίδη και τον μικρότερο, Νεοκλή, και ένα κορίτσι, τη Στυλιανή.

Ο Νεοκλής Αντωνιάδης μεγάλωσε έτσι σε μια οικογένεια που αγαπούσε τις ελληνικές της ρίζες, τον πολιτισμό μας και πάλευε για το δίκαιο και την αξιοκρατία, σεβόμενος πάντοτε και βοηθώντας τον συνάνθρωπό του και ιδιαίτερα τους μετέπειτα συγχωριανούς του από το Πισσούρι, που του ανέθεσαν για τόσα χρόνια την πορεία και την τύχη του χωριού. Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας του, ο Νεοκλής Αντωνιάδης πρωτοστάτησε στο σχεδιασμό και τη διεκπεραίωση πολλών σημαντικών για τη δύσκολη τότε εποχή έργων, που είχαν καθοριστική σημασία στην ευημερία και εξέλιξη του χωριού:

1. Μερίμνησε για να φέρει το πόσιμο νερό στο Πισσούρι από την Ανώγυρα, αγοράζοντας τη σχετική πηγή για 200 τότε λίρες, ένα έργο που απετέλεσε σημαντική διευκόλυνση στη ζωή των κατοίκων του χωριού και τους απάλλαξε από τις ασθένειες που εκάστοτε προκαλούνταν από τα πηγάδια. Μάλιστα φρόντισε για την εγκατάσταση βρυσών ανά τακτές αποστάσεις και το περίσσευμα του νερού πήγαινε σε μια δεξαμενή για αρδευτικούς σκοπούς και τη δημιουργία κήπου.

2. Μετά από μελέτη γεωπόνων που συμβουλεύτηκε, φύτεψε τα πρώτα αμπέλια με την ποικιλία σουλτανίνα στις περιοχές Τζώνι και Λαουρού, εισάγοντας την άμπελο και προτρέποντας τους συγχωριανούς του να την καλλιεργήσουν αντί των χαρουπιών και των λαχανικών. Με τις εξαγωγές της σουλτανίνας βγήκε έτσι το Πισσούρι από την αφάνεια και τη φτώχια. Χαρακτηριστικό έμενε στη μνήμη του ταξιδιώτη το όμορφο και καταπράσινο τοπίο, καθώς αυτός διέσχιζε την ατέλειωτη κοιλάδα με τα αμπέλια πηγαίνοντας από τον παλιό δρόμο από τη Λεμεσό στην Πάφο.

3. Επιμελήθηκε ώστε να μεταφερθεί το ηλεκτρικό ρεύμα στο Πισσούρι και να εγκαταλειφθούν οι λάμπες πετρελαίου που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα, έργο που ολοκληρώθηκε με πολλές ομολογουμένως δυσκολίες, λόγω του μεγάλου κονδυλίου που απαιτείτο.

4. Επιμελήθηκε ώστε να ασφαλτοστρωθούν οι δρόμοι του χωριού και ο δρόμος από την αρχή του κάμπου των Λινιδιών μέχρι τον κόλπο του Πισσουρίου στη θάλασσα, στο παλιό Τελωνείο. Πιστεύοντας δε ότι ο κόλπος μπορούσε να αξιοποιηθεί τουριστικά, όπως και πράγματι έγινε, έπεισε τον τότε Έπαρχο Λεμεσού και τους υπευθύνους των Αγγλικών Βάσεων να καλύψουν τα σχετικά έξοδα της ασφαλτόστρωσης από κοινού μαζί με το χωριό και να επεκταθεί ως εκεί η παροχή νερού.

5. Επιμελήθηκε για την υγιεινή του χωριού, τη διαχείριση των λυμάτων και του νερού, την αισθητική και την καθαριότητα της γραφικής πλατείας και των λοιπών χώρων. Στο Πισσούρι απονεμήθηκε ένας μεγάλος αριθμός από βραβεία σχετικά με την καθαριότητα και ήταν γνωστό ως το χωριό με τους χαρακτηριστικούς άσπρους (ασβεστωμένους) τοίχους των σπιτιών.

6. Βοήθησε πάρα πολλούς συγχωριανούς του να πάρουν υποτροφίες ή άλλη βοήθεια για το εξωτερικό, ενθαρρύνοντάς τους να ανελιχθούν στη ζωή και στην επαγγελματική τους καριέρα. Επίσης φρόντιζε για την υγεία και την αποστολή τους σε διάφορους γιατρούς στην πόλη, αφού το Πισσούρι δεν διέθετε κανένα ιατρείο με εξειδικευμένους γιατρούς, ούτε καν ένα παθολόγο. Μάλιστα, διέθετε και κάποιες γνώσεις ιατρικής, αφού του άρεσε να διαβάζει πολύ, βάζοντας ενέσεις σε ασθενείς συγχωριανούς του, σταγόνες για την αντιμετώπιση των τραχωμάτων στα μάτια και έδινε κινίνο σε όσους υπέφεραν από μαλάρια.

7. Μερίμνησε για τη δημιουργία σφαγείου στο χωριό και κοινοτικής Αγοράς, ώστε να εκλείψει το άσχημο θέαμα με το κρέμασμα των κρεάτων, που έσταζαν αίμα σε δημόσιο χώρο.

8. Για 50 χρόνια ως Κοινοτάρχης, δεν έπαιρνε ούτε ένα γρόσι που δικαιούταν από τους συγχωριανούς του για τον κόπο του και για όλα τα παραπεμπτικά ή άλλα διοικητικά έγγραφα που έπρεπε να συντάξει και να υποβάλει στις διάφορες αρχές και οργανισμούς κοινής ωφελείας της Λεμεσού ή ευρύτερα.

9. Ήταν μέλος της Επιτροπής Νοσοκομείων και τα επισκεπτόταν μαζί με τον εκάστοτε Έπαρχο και Υπουργό Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, φροντίζοντας για τη συμπλήρωση των αρίων της επαρχίας Λεμεσού.

10. Ίδρυσε αλευρόμυλο στο Πισσούρι στον οποίο ερχόταν αρκετός κόσμος από τα γειτονικά χωριά της περιοχής για να αλέθουν το σιτάρι τους.

11. Φρόντιζε πάντοτε για τη διεκδίκηση αποζημιώσεων από τις Αγγλικές Βάσεις για τις ζημιές που επέφεραν με τις στρατιωτικές τους ασκήσεις στους αμπελώνες των συγχωριανών του και στα άλλα χωράφια με τις χαρουπιές και τις ελιές. Χάριν του σεβασμού που έτρεφαν οι Άγγλοι για την προσωπικότητά και τον ανθρωπισμό του, το αδέκαστο του χαρακτήρα του και την αντικειμενική του κρίση, αναγνώριζαν πλήρως την υπογραφή του και τελικά σταμάτησαν τη διεξαγωγή ασκήσεων στο Πισσούρι, ψάχνοντας για άλλες περιοχές. Ο Νεοκλής Αντωνιάδης παντρεύτηκε την Άννα, 71 κόρη του μεγάλου δασκάλου του χωριού, Ιωάννη Ερωτόκριτου, η οποία του χάρισε 3 παιδιά, τον Άκη, τον Γιαννάκη και τη Λένια. Η μοίρα όμως έπαιξε ένα άσχημο παιχνίδι στον ακούραστο, πάντα αισιόδοξο και εργατικό Κοινοτάρχη, αφού έχασε την πολυαγαπημένη του γυναίκα από καρκίνο του μαστού, όταν αυτός ήταν μόλις 45 ετών, στις 27 Αυγούστου του 1941. Είχε έφεση στις γνώσεις, ήταν άριστος κυνηγός και διέθετε διορατικότητα στα πολιτικά δρώμενα του τόπου σε εποχές δύσκολες. Κατά τη διάρκεια του αγώνα εναντίον των Άγγλων, μαζί με ένα φιλήσυχο συγγενή της γυναίκας του μετέτρεψαν σε κρησφύγετο μια μυστική σπηλιά, όπου μπορούσαν να πάνε οι αγωνιστές για να ξεκουραστούν και να βρουν τροφή.

Ήταν μέλος του 100μελούς Ανωτάτου Συμβουλίου του Ενιαίου Κόμματος του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας Γλαύκου Κληρίδη του οποίου υπήρξε προσωπικός του φίλος. Ως Κοινοτάρχης, ήταν αγαπητός για όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι τον σεβόντουσαν και τον τιμούσαν ανεξαρτήτως κομματικής απόχρωσης και επιλογής. Αγαπούσε πολύ την Ελλάδα και τον αρχαίο πολιτισμό της με τα τόσα που έδωσε στην Ευρώπη και ανά το παγκόσμιο.

Ο Νεοκλής Σ. Αντωνιάδης απεβίωσε το 1986, πλήρης ημερών, αφήνοντας πίσω τα τρία παιδιά του, που καταξιώθηκαν στην κοινωνία και συνέχισαν την παρακαταθήκη που τους άφησε: αγάπη για την πατρίδα και το συνάνθρωπο, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Έδωσαν 8 εγγόνια και 21 δισέγγονα. Η προτομή του βρίσκεται στο δρόμο παρά την εκκλησία του χωριού, ακριβώς απέναντι από το σπίτι του στα άκρα της Πλατείας του χωριού και δίπλα στη Λαμπριανίδειο Βιβλιοθήκη (δωρεά στο χωριό από την κουνιάδα του, Λενιώ Λαμπριανίδη, εις μνήμη του άνδρα της Λάμπρου Λαμπριανίδη, που τον βοήθησαν να μεγαλώσει τα τρία του παιδιά μετά που έχασε τη γυναίκα του). Στη Βιβλιοθήκη στεγάζονται σήμερα τα γραφεία του Κοινοτικού Συμβουλίου Πισσουρίου.